Në vështrim të parë, duket e pazakontë që mes atyre që shkruajtën rreth jetës së
Aleksandrit, nuk doli asnjë Homer, Herodot a Tuqididh, për të regjistruar
arritjet e tij. Historianët sot besojnë se rreth Aleksandrit u shkrua shumë,
megjithëse pak shkrime kanë arritur deri në ditët tona. Por edhe ato që kanë
mbetur nuk kanë shumë vlera. Që në shek. e I-rë të erës sonë, gjeografi i
antikitetit, Strabo i kritikonte historianët që shoqëruan Aleksandrin gjatë
fushatës në lindje, duke thënë së ata parapëlqyen shkëlqimin në vend të së
vërtetës. Shkrimeve të tyre, thoshte ai, u mungon gjallëria, largpamësia dhe
thellessia e mendimit. Dhe ky ishte shpërblimi që Aleksandri merrte për kujdesin
që kishte treguar për historianët, disa prej të cilëve vetë i kishte inkurajuar
që t’i shkonin pas në
luftë.

Por jo i gjithë faji bie mbi historianët. Thuhet se Aleksandrit i pëlqenin shumë
epikat e Homerit. Një kopje e tyre, ishte përgatitur për të nga vetë Aristoteli,
nipi i të cilit, Kallistheni ishte nje nga historianët që shoqëruan Aleksandrin
gjatë luftrave të tij. Historianët nuk dijnë shumë rreth atyre që shkroi
Kallistheni, por në ato pak citimeve që kanë mbetur, nipi i Aristotelit nuk
kursehej në lëvdata duke e lidhur prejardhjen e Aleksandrit me Akilin. Disa të
tjerë e lidhnin prejardhjen e tij me Priamin e Trojës, ndërsa kishte nga ata që
nuk i njihnin lidhje të tilla, por e shihnin fushatën e Aleksandrit ndaj persëve
të ngjashme me atë të akeajsve kundër trojanëve. Përsa i përket Kallisthenit, ai
nuk pati mundësi t’a përfundte historinë e Aleksandrit, pasi vdiq nën tortura i
akuzuar për komplot. Thuhet se shkak u bënë disa faqe dorëshkrimesh ku
Aleksandri kritikohej për shumë gabime e sjellje të shthurrura. Një grup tjetër
historianësh u përqendruan në thash-e-theme e ankedoda, ndodhi të bujëshme ku
Aleksandri përshkruhej si hamës, pijanec në dreka e
darka pafund.

Por me kalimin e viteve, historitë rreth Aleksandrit u përmirësuan. Një nga
historianët që shoqëroi Aleksandrin ishte Aristobulus, i cili filloi t’a
shkruante historinë e tij, pas shume dekadash, kur ishte 80 vjec. Ai u bë i pari
që e përshkroi Aleksandrin si një figurë dinjitoze. Aristobulus, gjithashtu
ishtë i pari historian që përshkroi ngjarjen mbi Nyjen Gordiane, apo tregimin
mbi shpërblimin dhe dënimin e detarit që gjeti kurorën e Mbretit apo historinë e
trajtimit me respekt të priftit babilonas që parashikoi vdekjen e Aleksandrit.
Por Aristobulus gjithashtu e kritikon Aleksandrin për etjen e tij për pushtime.
Megjithëse Historia e Aristobulus nuk u përfill nga kolegë bashkëkohës, thuhet
se ajo nuk mbeti pa u kopjuar prej tyre dhe historianët pasardhës.

Edhe historia e shkruar nga Ptolemeu, një nga gjeneralët më të afërt të
Aleksandrit, nuk pati shumë sukses. Këtë histori Ptolemeu e shkroi kur ishte
faraon i Egjiptit, zotërim që mori pas vdekjes së Aleksandrit. Ai shkroi
kryesisht rreth betejave, pa u kujdesur për t’i zbukuruar ato, pasi qëllimi nuk
ishte për të tërhequr lexuesin, por për të lënë pas dëshmi e të vërteta, sic
citohet ai.

Historianët sot shpesh pyesin; përse ky dallim kaq i madh midis arritjeve
gjeniale të Aleksandrit dhe cilësisë së dobët të historive rreth tij? Sipas
tyre, historianët e lashtësisë e kishin të vështirë të interpretonin hapur a më
dëshirë jetën e Aleksandrit. Ata gjithashtu e kishin të vështirë të pajtoheshin
me faktin se Aleksandri nuk ishte grek. Nga njëra anë, sipermarrja e tij mund të
shihej si përpjekje për të shkatërruar perandorinë persiane, dhe e interpretuar
në këtë drejtim, përbënte frymezim per grekët, që ishin në luftë të vazhdueshme me persët. Nga ana tjetër,
Aleksandri ishte “barbar” maqedonas-ilir, shtypës i rebelimit të Tebës; ngjarje
që kishte ftohur entusiazmin e grekëve për të. Kjo ndoshta ishtë edhe asryeja,
përse disa historianë shkruanin keq kur e paraqisnin atë si të dehur a të
shthurrur. Disa madje shprehnin pakënaqësi kur Aleksandri korrte fitore ndaj
persëve, sepse sa më shumë zgjaste ky sukses aq më gjatë shtetet greke do të
vazhdonin të ishin nën varësinë e tij. Dhe grekë të tjerë filluan të ndjeheshin
më pak krenarë kur ekspedita e Aleksandrit u kthye në mision qytetërimi që
synonte një perandori-një kulturë.

Por vdekja e papritur e Aleksandrit i dha fund kësaj ideje e cila, si vepër e
papërfunduar, mbeti jo bindëse dhe njëkohësisht nxitëse për imagjinatën. Kështu,
duke përdorur forma përshkrimesh të përcipta, historitanët bashkëkohës të
Aleksandrit, duket se sillnin tregime për të shuar kurreshtjen rreth popujve
larg e afër, sic kishte bërë para tyre Herodoti me historitë e tij të përziera
me gojëdhëna, thënie e përralla.