Ishte ne Shqipëri kur duhet të ishte; iku, kur duhet të ikte, jo per të shpëtuar lëkurën, siç i shkruante vëllait në Greqi, se asgjë nuk kishin bëre veç luftës per Shqipëri, jo per të mbrojtur pronat e çifliqet, por per te luftuar per shpëtimin e vatanit, të çeleshin shtigjet e demokracisë e të mirrte rrugën e zgjidhjes çështja kombëtare. Me një përvojë të gjatë në luftën politike e në fushën e betejës, gojëmbël e gjakftohtë, gëzonte respekt e dashuri midis gjithë atyre që ndanë me të përpjekjet e mundimet e luftës. "Mbi të gjitha, - shkruan Redaksia e "Diellit" - "ishte atdhetar i kulluar. Ekuilibrist midis forcavet te ndryshme nacionaliste" ("Dielli" - "Një humbje e rende", Boston, Mas, February 1, 1984).

Si të gjithë bijtë e Atdheut që u është dashur në jetë t’u bëjnë balle rreziqevet dhe mjerimevet të luftës pa iu shmangur kurrë sakrifìkimeve dhe përgjegjësive që lypte koha, i pajisur me virtute të latta të bashkuara me kulturën e gjerë, frymëzoi dashuri per atdheun, simpati per atdheun e tij prej personalitetevet të huaja, prandaj ka zënë vend të
merituar midis personalitetevet të kombit.    
  E njojta nëpërmjet letërkëmbimit që pata, si njeri me kuptimin me të bukur të kësaj fjale, në biseda me njerëz të shquar e të thjeshtë, jo vetëm si atdhetar të madh, por edhe si humanist të madh. "Po si e di ti, me thoshte një dite profesor Cabej në një bisedë që pata në studjon e tij në Institutin e Gjuhësisë, mos Jani është me pak nga i ati?" "E ku merresh dot vesh me këta (me komunistët)! -me thoshte një leskoviqar, nëpunës i postës pranë spitalit nr. 2 (tetor 1968) duke me treguar si Jani mundi të shpëtojë jetën e leskoviqarëvet. Ne donim t'i ngrinim bust që per së gjalli". "Vinte Jani Dilo, të thonë në Sheper, e shihje të ecte me të atin e vëllezrit dhe qeshnin edhe gurët e rrugëvet". Nga Sheperi i vogël, në botën e madhe... "Burrë fisnik, me kulturë dhe i shoqërueshëm", - shkruan prof. Petër R. Prifti.

Në emigracionin politik, si një nga udhëheqësit e një organizate ndërkombëtare e të emigracionit antikomunist, me shkrime, memorandume e protesta fuqive e organizatavet në Perëndim, në ligjërata në konferenca e universitete, duke vëne në dukje krimet e shemtuara dhe shkeljen e te drejtavet me themelore të qytetarëvet në Shqipëri e Kosovë, e me tej, ne vendet e Lindjes, është midis të parëvet që japin alarmin per rrezikun komunist në botë. Ecën kështu në rrugën e Mit'hat Frashërit.
"Kujtimi i gjithë dëshmorëvet - shkruan në mërgim- le të na bëjë te meditojmë gjithnjë per punë me te mira, me të pastërta dhe me të dobishme per vendin tonë dhe per vëllezrit që po vuajnë akoma... "
Vdiq papritur me 14 janar 1984; ra... e përseri ngrihet, se historia e pavdekshme e Shqipërisë e kërkon dhe pasuron vlerat tona kombëtare me një nga ata personalitetet e papërkulura të kombit që i falën atdheut çdo gjë të mire që kishin, pa kërkuar gjë prej gjëje kundrejt shërbimevet edhe sakrificavet të shumta të bëra deri në frymën e fundit. I vetmi "mëkat" i tij është se nuk u bë komunist; per këtë, ai dhe njerëzit e tij u luftuan gjatë të gjithë jetës së tyre të mundimshme, edhe në vdekje e pas vdekjes! "Mëkat" i tyre, ecën në rrugën e te parëvet të tyre që Atdheun e patën, si shprehet Ilia Dilo Sheperi,"nënë e babë".

Vetëm ata që nuk i duan të mirën kombit, ata kanë bëre kujdes të mbytin të vërtetën per personalitete si Jani Dilo e të shtrembërojnë historinë. Patën kohë ta bëjnë këtë, pò koha humbet kur nuk jemi të sinqertë!

Ligësia nuk ka sjellë e nuk sjell asgjë te mire, veç fatkeqësira dhe dhembje! Një luftëtar, prijës e ushtar zëvendësohet me një tjetër; një bir nuk mund te zëvëndësohet me nje bir tjetër! Pra, kujtimi i veprës bëhet me i forte; një njeri me ideale te larta e zemër fisnike që punon e lufton per kombin e vet ne dite nga me te vështirat e me te rrezikshme, Atdheu e lind si "luftëtar të pamposhtur të kombit", ushtar e prijës të ndershëm. Kur te vijë koha të flitet per rezistencën shqiptare - qëndresë jo me "profka patriotizmi e antikomunizmi" - të pashembullt në krejt vendet e Lindjes nën thundrën staliniste, do të kuptojmë me mire se ç'demokrat ishte Jani Dilo; prandaj, ish-luftëtarë që dergjeshin burgjet enveriste, e qanin me lot vdekjen e tij e... një pyetje mbetej: A qe vdekje natyrale?! Se, si njeri i politikës, ndiqej hap pas hapi. Një gjë dihej si prej miqvet e prej armiqvet: Ai ishte një demokrat si të gjithë demokratët e kohës moderne. Sundimtarët gjakatarë kudo që ishin, e kishin kuptuar, donin apo nuk donin ata, "kishte ardhur koha per ndryshime". Armiku i diktaturës së tyre, ishte demokracia dhe demokratët e vërtetë. (E.D.)"
Kadri Barjam Gashi, duke folur per përpjekjet e Jani Dilos per zgjidhjen e problemit të Kosovës, thotë: "Jani Dilo, bir i madh i kombit, Mit'hat Frashëri i dytë, nje nga personalitetet qe deri ne frymen e fundit, ka ba çka mundun per Kosovën, duke e shtruar problemin e saj kudo, ne konferenca ndërkombëtare, ne shtyp. I mrekullueshmi Jani është një nga tre shenjtorët e shqiptarizmit, si dhe Vasil Andoni e Luan Gashi. Janë me te vërtetë njerëz të shenjtë, se nuk prishën gojë me njeri, degjonin e respektonin mendimin e kujtdo, nuk grindeshin kurrë, me po atë thjeshtësi, buzëqeshje e gojëmbëlsi që i karakterizonte, të degjonin, te respektonin, të shfaqnin mendimin e tyre per çka mendonin, që qe ashtu si u thoshje; me ta ndaheshe kurdoherë si mik, si shok, si vëlla; edhe armikun e banin mik. Ata, me shumë nga çdo gjë tjetër respektonin te qenit shqiptar e pastaj Ballist, Zogist, apo diçka tjetër: Atdheu, Shqipëria mbi të gjitha e pastaj Partia. Kjo qe motoja e tyre, ky qe lejtmotivi i jetës së tyre.
Ne te Lidhjes Kosovare, te K. Ballit Kombëtar, kemi propozue që monumenti i kolonel Jani Dilos të ngrihet aty ne Prizrenin historik, përballë Abdyl Frashërit, aty ku ka mbajtur nje fjalim aq te bukur patriotik me 1944, se Dr. Jani Dilo i përket Kosovës kreshnike, se, deri sa mbylli sytë, e kish aq per zemër. Jani Dilo ka kenë e mbetet një Heroi ynë Kombëtar se ka ba punë të mëdhaja per çështjen shqiptare, e ndërkombëtarizoi punën e shqiptarizmës ne tri gjuhët, frëngjisht, anglisht, italisht. I kemi kërkue dr. Orestit që të na lejonte ta varrosnim dr. Janin prane Mit'hat Frashërit, po ai s'pranoi, duke na thanë se dua të jem prane me të kur të vdes; iu premtue që amaneti dhe dëshira do t'ia plotësojmë, po nuk pranoi. Jani thosh shpesh: "Ne çmojmë ushtarin, se ushtari mbron kombin e don atdheun. Ushtarët e kombit duhet me i dashtë si sytë e ballit. Ai nuk thoshte jam kolonel a dr. apo diçka tjetër, po "ushtar deri në vdekje i Atdheut. "

"ILLYRIA" :
"Ramiz Alia u bë Kryetar Regjence komuniste (President), dhe pa asnjë dëshmi bindëse firmosi per varje në litar, poetin martir Avzi Nelaj!... Komandanti i Ballit Kombëtar per Korçën Jani Dilo - Sheperi jepte udhëzim të prerë, siç është botuar, kundër çdo vëllavrasjeje! Citojmë urdhërin e tij. "Kamanda Ushtake e Ballit Kombëtar, Korçë, Togerit z. Nuri Kundënishti - Ku të jetë! ...Mora tashti letrën tënde e nxitohem te lajmëroj, se as është dhënë, as do të jepet një urdhër që të pushkatohet ndonjë komunist... Këto lajme janë përhapur me qëllim që të futin ndër ne vëllavrasjen! 28. 8. 1943. "
Në të kundërtën, Komisari komunist me yll të kuq në balle me pseudonimin "Rinori" (R. Alia) do të mblidhte rininë e vet në Helmës nën këngët si avuj gjaku pas krahësh: "Hakmarrje thërrasin martirët nga varri/, se gjaku i tyre sot gjak po kërkon...", thirrje që të largojnë nga lëndinat e Naimit e të futin në kështjellën e Makbethit! Vrasja e vëllezërvet u kthye në gëzim të udhëheqjes komuniste, siç ia ushqente "Rinorit" dhe një këngë rinore ruse e kohës: "Uhadili komsomolcki/ na grazhdanskuju vanju!"...(komsomolasit po shkonin/ plot gëzim në luftën civile!) Thirrjet per vëllazëri nacionalistët s'i prenë.... Dhe u erdhi përgjigjja ngarkuar histeri gjaku : "S'ka manevër që na kthen! Nuk ka forcë që na mposht!..." ...Vrasja shoqerohej e pandare me pabesine. ...Siç dihet, nacionalisti njerezor Jani Dilo mërgoi ne Amerikë... R. Alia dërgon në krahinën e tij zë'vendësin e vet S.L., i cili në mbledhje populli thotë se Partia ka dhe nje armik te rrezikshem ne Amerikë, i cili dhe në luftë na ka vrare, e Partia po mendon per këtë!... Nuk kaloi kohë e Jani Dilo u gjend befas i vdekur në New York, si Mit'hat Frashëri, Konica, Bilal Xhaferi e me radhë nacoinalistë te zgjedhur! ...Vrasja shoqerohej e pandare me pabesine.." ("Nacionalizmi përballë Ramiz Alisë", "Paralele të kunderta të drames shqiptare", nga Agim Shehu, "ILLYRIA" #1353, 23-24 qershor, 2004)

"...nje plumb u nis per Jani Dilon... nje plumb në ajër e përgjoi tërë jetën ballin e tij. Një plumb nga atdheu, ndërkohë që ai dha gjithçka per atdheun dhe atje në SHBA; do të arrinte deri në instancat e OKB per çështjen e Shqipërise e të Kosoves, e do të kishte një sëre aktivitetesh historike e letrare, kritike e publicistike siç i ka hije një intelektuali të vërtetë, i biri i atij babai të madh nga Zagoria."(Pirro Loli, "ITAKA BRENDA MEJE",f.136 Lord Bethel


10 prill, 1984
I dashuri Zoti Mujo,
I telefonova Jani Dilos dje per ta pyetur në se kishte qenë në kontakt me ju, lidhur me letrën që ju shkrova muajin e caluar. U trondita dhe u mërzita së tepërmi kur mora vesh se ai kishte ndëruarjetë.
E kujtoj Zotin Dilo si një njeri simpatik, si një njeri që me dha një ndihme të madhe lidhur me çështjen shqiptare. Do ta dija per nder po të jetë se do t'i përgonit familjes e miqvet të tij përshtypjet e mia me të mira e me të ndjera per të.... Sinqerisht juaji P.P. Lord Bethel "

Etien Dilo

Dërguar  nga Evi Kokoshi