|
Metafora e dhembjes së një poezie |
|
|
|
|
04 Qershor 2010 |
Shefqet Dibrani, ”Ëndërr e njëjtë tokë tjetër”, poezi, 2007
Shkruan: Naim KELMENDI
Poeti mërgimtar, i cili jeton dhe vepron prej kohësh në Zvicër, ka botuar, pas disa librave të tjerë të suksesshëm të poezisë, të kritikës letrare, të publicistikës etj, edhe librin më të ri me poezi: ”Ëndërr e njëjtë tokë tjetër”. Kjo vepër poetike e Shefqet Dibranit shënon një kthesë cilësore në krijimtarinë poetike të autorit. Kjo e sforcon edhe më tepër identitetin krijues të autorit, dhe të shprehjes së tij poetike, tashmë të konsoliduar, dhe e bën atë shumëkuptimore dhe shumështresore. E sforcon atë në kuptimin metaforik të shprehjes dhe në kuptimin e mesazhit që do të dërgojë tek recipienti. Mbase këtë fakt dhe këtë bindje na e sforcon vetë poezia e vëllimit poetik ”Ëndërr e njëjtë tokë tjetër”. Poeti Shefqet Dibrani, nga vepra në vepër ka qenë kërkimtar i shprehjes së avancuar poetike, i krijimit të identitetit vetanak dhe i shprehjes metaforike. Këtë e ka arritur, duke shënjuar dhe veçuar këtë strukturë poetike edhe në veprën më të re: ”Ëndërr e njëjtë tokë tjetër”. Poeti Dibrani në librin në fjalë, e ndërton poezinë e tij herë herë mbi motive krejt personale, por që atyre u jep ngjyrat e së përgjithshmes, pra duke i kthyer në motive dhe pronë të secilit, dhe kështu vargu i tij merr konotacion dhe peshë tjetër, por gjithmonë me përfundime tejet kuptimore për kah mesazhi që japin, si shkas i veprimit dhe pastaj i pësimit, që vije vetiu si një dialektikë në procesin e “Panta Reit”. Poeti do të shprehet me pezëm në një vjershë edhe kështu:
”Kanë pështyrë përpjetë në sy/
kanë pështyrë teposhtë në gji/
kanë pështyrë anash fëmijët/
kanë pështyrë përpara ardhmërinë/
kanë pështyrë përmbrapa historinë/
O zot ku të pështyjë më/
se më pështyhet o Njeri”,
te poezia me titull “Pështyrje”, faqe 119.
Dialektika e mëkatit njerëzor, si diçka që është përsëritur, në të shumtën e herave si një përbuzje e diçkahjes, ndoshta shumë herë si diçka e refuzuar nga diçka e vetvetes, nga një kauzë njerëzore ndoshta, dhe ka pësuar në përsëritje në kohë dhe hapësirë, sikur nuk e lë të qetë poetin. Edhe ai, poeti pra, është pjesë e pësimit njerëzor. Dhe këtë e shpërfaq në këtë poezi, duke lënë të nënkuptohet se edhe vetë poeti s’bën gjë më tepër se të njëjtën gjë si të tjerët, pështyrjen, si mllef dhe si çlirim të qenies dhe pësimin që do t’i vijë, ngase kjo është rruga jetësore e njeriut. Poezia e Dibranit vjen në këtë vepër, në të shumtën, si një biografi jetësore, por që kjo bëhet një faturë poetike e skalitur mirë e mirë në shprehje shumështresore të faturës poetike. Ajo merr shkas nga pësimet dhe grahmat e jetës së poetit, por që këto ai do t’i transmetojë me një lirizëm të shënjuar tek te tjerët, për t’u dhënë kështu formën e kuptimësisë dhe të porosisë. Tek poezia me titull: ”Me fytyrë të kthyer kah at-dheu” shënjohet më theksueshëm situata tragjike e jetës, pjesa e pësimit njerëzor, kur i duhet të lërë hapësirën e vet jetësore për shkak të krijimit të një fati të përcaktuar nga tjetërkush:
”Ngado shkoj e treti/
mbaj fytyrën kah At-Dheu/
Ati vëngër më vështroi/
nga ngashërimi m’u duk/
me gjakim profeti/
Pastaj Dheu më tha:
s’më kujtohet fytyra juaj/
kur trup e ndjenja i ken ë vend të huaj”.
Këngëtimi i poetit këtu thellohet të kuptimësia që shënjon vargu domethënës: Ati vëngër më vështroi…, më gjakim profeti, duke nënkuptuar që më vonë patjetër duhet të vijë, pra si nënvetëdije dhe e paevitueshme, ajo situata tjetër jetësore nga pasoja e shkaktuar për shkak të ikjes, por që njeriu nuk mund t’i ik assesi. Dhe, kjo situatë e krijuar nga vargjet, vjen nënkuptueshëm nga pësimi jetësor, si rrjedhojë e largimit nga hapësira etnike e poetit. Dhe, këtu është drama jetësore, e thënë me pak fjalë, por drama jetësore e secilit që ka pësuar këtë fat, pra të njëjtin: ”Pastaj Dheu më tha: S’më kujtohet fytyra juaj…, tingëllon dhembshëm në psiken e njeriut, nën kohën e krijuar, që s’ka mundur të jetojë ndryshe edhe pse në një mënyrë ka pasur atë parashenjën se do të vijë deri te ky pësim. Pavarësisht nga kjo vetëdije, dramat dhe fatkeqësitë njerëzore të kohës në një hapësirë të caktuar, kanë përcaktuar rrjedhën e gjërave dhe të fatit, jo vetëm kolektiv, por në të shumtën edhe të individit. Poeti e di që kohët ndryshojnë, ai jeton në një kohë dhe hapësirë tjetër, pa frymuar në dheun e tij, dhe më pastaj, në kohë tjetër mbetet “i huaj” në dhe të vet, ngase koha tjetër s’e ka njohur biografinë dhe frymimin e tij. Këtu kemi dramën jetësore të njeriut që përsëritet në kohë dhe hapësirë, por që nga pamundësia për ta ndryshuar si fakt dhe realitet, njeriut i mbetët të “pajtohet” papajtueshëm me atë pjesë të tragjikes së vet. Mbase këtë situatë, jo vetëm poetike, poeti Dibrani, jo vetëm që e di dhe e kupton, por edhe e transmeton për të vetëdijesuar, në mënyrë që njeriu ta kuptojë domethënien e pësimit. Në diskursin poetik të tij, pothuaj se në tërë shtresa kuptimore të poezisë, Shefqet Dibrani, i shfaq luftë të keqes, fenomeneve dhe dukurive të saj, me një ndjeshmëri të theksuar poetike. Poetin e trandin ngjarjet dhe ndodhitë e shumta, përjetimet e këqija që të vënë kurthe me situatat e ndryshme të jetës, në një hapësirë dhe kohë të caktuar. Secila nga këto situata dhe rrethana nuk mbetet pa vulën e poetit, pa vrojtimin e tij, prandaj ai, jo vetëm që vrojton nga këndvështrimi i tij, por u jep atyre ndjenjën, vulën e frymëzimit, dhe më pastaj nxjerrë nga ato konkludimin, e që vjen si një aksiomë për vetveten dhe të tjerët. Poeti ndjenë keqardhje pse ndodhin ato që ndodhin, ngase ai, njeriun e ndjenë si qenie humane, dhe nga këtu, si pikëpamje nuk e arsyeton assesi veprimin e antihumanes. Prandaj, poezia e tij vë në spikamë, me dhembje të theksuar, që herë herë edhe shpërthen, ngase poeti s’mund e mbanë gjatë në vetvete, gjykimin ndaj të keqes, hipokrizisë njerëzore, pësimit njerëzor nga e keqja e të tjera.
“…Prandaj o Zot/
Vazhdo t’i falësh këta mëkatarë/
Që shpikin robërinë e tjetrit/
Rrethuar me gjemba vrastarë/,
tek shprehet poeti te poezia: ”Në kopshtin zoologjik”, faqe 64.
Poeti e do të dinjitetshëm njeriun-homo sapiensin modern, por edhe të dinjitetshme jetën – njerëzoren. Nuk do kufizime dhe robërinë e askujt, që është në kundërshtim me vetë ligjin e natyrës, siç e citon në një varg tjetër, ngase jeta, sipas tij, e krijuar nga Zoti, është një pasuri e bollshme dhe e tejskajshme ashtu siç është në të vërtetën e ekzistencës së saj dhe kozmosit. Por, duket se vetë njeriu e ç’humanizon e çnjerëzon jetën dhe natyrën përreth tij.
Trazimi i brendshëm dhe i thellë i vjen poetit, kur ndeshet me realitete të vrazhda, do të thoshim, nëpër ecejaket e jetës personale, por që këtë realitet ai s’do ta lërë vetëm si përjetim për vete. Ai do ta transmetojë tek të tjerët për të mësuar, për të shënjuar, për të gjykuar hipokrizinë, smirën, dhe anomalitë tjera të njerëzores. Duket se këto ai i shndërron në një diskurs jetësor. Poezia që ngërthen dhe përmbajtëson këto që themi është ajo, nismëtarja e veprës, me titull: ”Në një zyrë integrimi”. Prandaj, këtu në këtë poezi, vë theksin e gjykimit poeti, tek sëmundja e njerëzores në kohën moderne, që ngërthen në vete ingranazhet e asimilimit të qenies njerëzore. Apo në anën tjetër, ruajtja e identitetit me çdo mënyrë, e atij tjetrit, që gjendet përpara rrezikut të asimilimit, ngase gjendet në hapësirë tjetër. Dhe, mëtimi i tjetrit për ta asimiluar qenien me çdo kusht, në mënyrë që të duket, të jetë, të frymojë, të mendojë si ai tjetri, poetit i duket si diçka antinjerëzore, prandaj e gjykon këtë, dhe vë në figuracion të shprehjes krahasimin, duke nxjerrë konkludimin se, edhe ashtu si është ai tjetri, është i njëjtë me atë tjetrin, me të tëra ngjashmëritë, si qenie, si homo sapiens. Poeti këtu e nxjerr në pah gjakimin e tij prej njeri dhe poeti, për lirinë dhe respektimin e njeriut në hapësirën e tij jetësore. Dhe, pikërisht, këtu mbi këtë respekt, pra mbi njerëzoren, ndërtohet e tërë vlera e jetës së njeriut, prandaj, ai këtë do ta transmetojë tek të tjerët, si diskurs për jetën.
Edhe pse i ndeshur përballë realitetit shumë herë kontradiktor dhe shumë herë jo gjithaq të akceptueshëm, subjekti lirik nuk dorëzohet dhe nuk jepet para vështirësive të jetës, para realitetit të vrazhdë, por ai vazhdon t’u rezistojë të gjithave, ngase është i vetëdijshëm për të gjitha këto. Tek poezia: “Fol zëri im”, poeti shpreh thellë qëndrimin dinjitoz të subjektit lirik, mbase duke u shpërfaqur kështu si një identitet krijues e njerëzor i subjektit. ”…Fol zëri im i njerëzisë/fol mos u tret ndër dhëmb e buzë/fol mos e tremb syrin as në këtë dhe të huaj”. Pra, poeti këtu i krijon himn të vërtetës dhe qëndrimit dinjitoz të njeriut, për ta thënë në çdo kohë dhe në çdo rrethanë atë, të vërtetën, personale qoftë apo e përgjithshme, në njëjës apo në shumës, ngase kjo - e vërteta pra, është himn i jetës. Prandaj, poeti shpërthen me dhembjen metaforë, duke pyetur zërin e vet:
“Ku je zëri im që kurrë nuk të pashë/
ku je mallkimi i shekujve/
ku je ndërgjegje e sfilitur na këtë botë të trishtë”,
e që ky zë s’është vetëm i tij, por është edhe zë i ndërgjegjes njerëzore, zë i njeriut të rrakadylur përplasjeve të jetës, por gjithmonë i paepur.
Prishtinë, 28.05.2010.
|
|
Arkivi i artikujve