Prof. ABAS ERMENJI

Në jetën e popujvet, ka disa data me shenjë, që dallohen prej të tjeravet, sepse i hapin udhën një periudhe të re historije : e tillë është për ne Shqiptarët data që shënon Lidhjen e Prizrenit. Për t'a kuptuar në mënyrë të qartë rëndësinë e saj, duhet të përfshijmë në një shikim të vetëm dy pjesë të historisë së Shqiptarëvet : atë që ngjitet nëpër vijën e kohës gjer në shekullin e XV-të dhe atë që zbret drejt 1912-ës e gjer në ditët t'ona. Atëhere do të shohim se Lidhja e Prizrenit del si një nyje që ndan e lidh dy epoka në jetën t'onë kombëtare.

***

Duke lënë mënjanë historinë e vjetër, Shqipëria ka qënë një njësi ethnike e gjeografike në Kohën e Mesme, qyshse, në të XIII-tin shekull, Charles I d'Anjou ngrehu një Mbretëri të Shqipërisë (Regnum Albaniae), e cila ra më vonë në duart e Thopiasvet. Veçse, n'ato kohë të feodalizmës, megjithë gjallërinë ushtarake dhe kolonizonjëse që tregon elementi Shqiptar në Ballkan, duke u-shkapërderdhur përtej kufivet ethnike, sidomos me Balshajt, në Veri, dhe me Shpatajt, në Jugë, duke kolonizuar vende të Greqisë gjer n'Atikë, në More e në ishujt e Egjeut, s'munt të flitet për një Shtet Shqiptar të bashkuar. Bashkimi politik u mungonte atëhere edhe shumë kombeve që kishin pasur tradita të vjetra politike e shtetërore. Vetëm ndënë grushtin e Skënderbeut, Shqiptarët bënë një bashkim kombëtar, i cili u-mbajt për aqë kohë sa jetoi burri i Krujës. Pastaj u-këput ; hynë në mes sundimi i huaj dhe anarqia, dhe çdo krahinë ndoqi fatin e saj.