Avni Rustemi, lindur ne Libohove ne gjirin e nje familjeje atdhetare me tradita te lashta perparimtare. Shkollen fillore Avniu e mbaroi ne vendlindjen e tij. I etur per dituri ai, mesimet i vazhdoi ne normalen e Elbasanit e me pas edhe ne ato Shen Miter Korone, nderkaq studimet e larta per pedagogji i ndoqi ne Universitetin me ze te Romes.

Avniu, biri i Libohoves dhe i Shqiperise, atdhetare e patundur me orientime demokratike te kohes, duke pare gjendjen e rende ekonomike dhe shoqerore ne Shqiperi, ai „u shkri si qiriri“, i Namit duke dhene çdo gje nga vetja si shembull i brazave te ri, qe te edukoje gjeneraten e re qe po rritej ne nje fryme krejt te re perparimtare per t’i dale zot shqiptarise.

Avniu i kuptoi me mire dhe me çarte nga te tjeret qellimet grabitqare te shteteve fqinje te cilat hapur e fshehur po synonin ri copetimin e Shqiperise, per fat te keq e gjitha kjo me mbeshtetjen dhe qendrimin antishqiptar te disa nga Fuqive te Medha te cilat nen ndikimin e Rusise Cariste po mbyllnin njerin sy para invadimeve serbe, Greke e Bullgare ne territoret shqiptare. Ne kete mes, doren ne zemer edhe me qendrimin e imzane e Portes se larte e cila per me se pese shekuj shqiptareve ua kishte sjelle diellin mbi koke! Keshtu qe, politika e atehershme Franceze, Angleze etj. atebote ishin te gatshme qe Shqiperine ta fshinin qofte edhe nga harta evropiane si shtet.


Perballur me kete gjendje te rende Avniu dhe bashkeluftetaret e tij, nuk po rrinin duarkryq, ata kishin mobilizuar te gjitha forcat e veta e me rinine djaloshare po vepronin ane e kend atdheut. Ne menyre qe te ishin gati edhe me arme ne dore per t’i dale ne mbrojtje tokes sone te shenjte, ku veç kishin filluar t’i ngulnin thonjte e tyre ne tokat tona si Italia qe kishte mesyre Vloren!

Avniu, ishte atdhetar e demokrat, revolucionar dhe intelektual, qe çeshtjen e atdheut e kishte vene mbi te gjitha, madje edhe mbi jeten e tij. Ai, duke e ndier si nevoje te kohes qe djemte atdhedashes t’i mobilizoi dhe t’i kete kurdohere te gatshem, per te qene prane e prane, themeloi Shoqerine Demokratike „Bashkimi“, shume nga pikat e ketij programi edhe sot e kesaj dite nuk e kane humbur aktualitetin e tyre. Avniu ishte pjesetar i denje i opozites demokratike ne Asamblene Kombetare mu ne prag te Revolucionit Demokratik Borgjez te Qershorit te vitit 1924, ishte kjo Qeveria e pare Demokratike ne Ballkan e me gjere qe udhehiqej nga bijte me te devotshem te shqiptarise ne krye me Fan Nolin e madh.


Avniu punoi si mesues ne Libohove, pastaj ne Targjas te Vlores, ne Tepelene e ne Vlore etj. Ai, ishte rreshtuar me kohe ne mjedise atdhetaresh, qe po perpiqeshin e luftonin me pushken krahut per te zmbrapsur lakmite e armiqve te Shqiperise si dhe per te penguar perçarjen e vendit nga agallare e bejlere driteshkurter, te cilet i kishte verbuar lakmia per prona, ç’fliqe. Qellimet e Avniut dhe bashkemendimtareve e bashkeluftetareve te tij, ishin te prera dhe te çarta: liria dhe pavaresia e teresise tokesore shqiptare, pra qendrese, lufte dhe perpjekje per Shqiperine e lire, sovrane e demokratike, qe do te jetonte ne fqinjesi te mire me te gjitha ato shtate qe do ta respektonin kete parim universal nderkombetar.

Ne vitin 1908, Avniu braktisi bankat shkollore dhe iu bashkua çetes se Çerçiz Topullit. Qe me 1910, Avniu me kobure ne dore beri perpjekje qe ta qeronte nga faqja e dheut (ne Shkoder) Gjeneralin otoman, gjakpiresin Shefqet Turgut Pashen, komandant i ekspedites turke ne Shkoder. Atebote, Avniu ishte ne moshe fare te re, por me veprimin tij te guximshem, ai tregoi se si duhet te „dekorohen“ pushtuesit e tokave shqiptare dhe tradhtaret e vendit! Ky ishte nje frymezim i mire per te gjithe popujt e pushtuar e ne kete kontest edhe per ne, qe per liri dhe bashkim te vendit jemi perpjekur pareshtur nder vite deri tek ditet e sotme, ku shume bije te devotshem kane ndjekur rrugen e Avniut, Çerçizit, Zaskocit, Micit, Vasilit, Kushit, e dhjetera bijve tane te devotshem, qe u flijuan per!


Ne vitin 1914, Avniu u radhit ne radhen e forcave çlirimtare te vendit, qe per pikesynim kishin çlirimin e Jugut te Shqiperise nga pushtuesit grek te cilet ishin futur ne tokat tona!


Me 1918, Avniu e mori edhe nje nismen per themelimin e Shoqerie atdhetare te te rinjve Vlonjat, qe e pagezoi me emrin: „Djaleria e Vlores“. Drejtimin e shoqerise e mori persiper vet Avniu, i cili pa humbur kohe se bashku me bashkeveprimtaret dhe bashkemendimtaret e tij u vune ne nje levizje te shpejt ne menyre qe me 28 Nentor 1918, te organizonin nje demonstrate te fuqishme kunder pushtuesit Italian, dhe kete e arriten me sukses.


Nje vit me vone, pra me 1919, ne Shen Miter, Avniu themelon edhe; „Lidhjen Rinise Shqiptare“ e cila kishte per qellim mbrojtjen e te drejtave tona kombetare etj.

Akti historik dhe heroik qe Avniu e kreu me 13 qershor 1920, kur me atentat vrau ne Paris Esat Pasha Toptanin- Kryetradhtarin e vendit, veglen e shteteve fqinje, njekohesisht edhe te fuqive te huaja dhe shitesin e interesave te Shqiperise, tronditi Konferencen e „Paqes“ ne Paris dhe prishi planet qe beheshin per ricopetimin e Shqiperise se edhe ashtu te pergjysmuar!


Ky akt heroik e historik i Avniut, qe ekzekutoi ne mes te Parisit tradhtarin e kombit Pasha Toptanin, ishte akt atdhetarie e vendosmerie qe do t’iu binte kokes te gjithe atyre qe do te guxonin te benin pazar ne dem te tokave shqiptare!


Kushtrimi i krismave te kobures se Avniut, ishte kushtrim per bashkimin e te gjithe atyre burrave qe perpiqen per çlirimin e trojeve shqiptare, njekohesisht verejtje per te gjithe ata qe ushqenin dhe ndihmonin perçarjen vendit, verejtje per te gjithe ata qe u sherbenin pushtuesve tane shekullore sllavo-grek, verejtje per te gjithe ata qe synonin kolltuket e “pushtet” nen tutelen e pushtueseve tane!

Avniu me aktin historik qe kreu, i tregoi botes se dora e popullit do t’i arrije tradhtaret e kombit tone- edhe ne Paris, Londer e kudo qe te fshihen e strehohen ata! Avniu, gjyqin e Parisit, qe iu ngrit per ta denuar ate, e shnderroi ne nje tribune politike, ku mbrojti me konsekuence te drejtat shqiptare, duke fituar keshtu simpatine e qindra intelektualeve te kohes, te cilet u solidarizuan me qellimin e larte te vepres se Avniut dhe me te drejten e popullit shqiptar per te qene i lire ne tokat e veta. Neper te gjitha qytetet e Shqiperise organizoheshin tubime e manifestime ne shenje perkrahjeje te Avniut me te vetmen kerkese: „LIROJENI DJALIN TONe!”- tradhtaret plumbin e kane hak...

Avniu dhe populli shqiptar e fituan edhe kete gjyq. Ne dhjetor te vitit 1920, Avniu kthehet ne Shqiperi. Masat popullore liridashese e priten me entuziazem, e priten si nje hero te vertete. Avniu per asnje çast nuk e ndali veprimtarine e vet dhe as edhe njehere nuk mendoi se „e kreva detyren ndaj atdheut!“. Ai nuk qe vetem organizatori kryesor i shoqerive demokratike – perparimtare dhe çlirimtare, por edhe njeri nder ideologet me te shquar te asaj kohe. Idete e tij te publikuara, nje here u bene edhe arme te fuqishme ne duart e rinise demokratike te asaj kohe si dhe te masave te shtypura. Idete e tij per perparimin e vendit ai i shprehu edhe ne Asamblene Kushtetuese te vitit 1924, ku edhe u zgjodh deputet nga populli i ish prefektures se Kosoves. Ai mbrojti me guxim e zjarr traditat luftarake te popullit tone, perpjekjet e te drejtat e tyre per t’u çliruar nga zgjedha serbo-sllave dhe greke, per te jetuar te lire dhe te bashkuar- ashtu siç jetojne popujt e tjere te botes se lire...


Forcat e erreta Monarkiste, pergatiten likuidimin e Avniut, ai ra me 22 prill, ra per te mos rene kurre!... Figura e Avniut do te qendroje larte ne ndergjegjen e luftetareve te lirise!

Nderim i perjetshem jetes dhe vepres se ndritur te Avniut!


7 janar 2008
Mehmet BISLIMI