Astrit Lulushi

Kanë kaluar 20 vjet, dhe dëmshpërblimi a kompensimi i ish-të përndjekurve politikë vazhdon të mbetet një ndër cështjet më të vështira. Shtresat e sotme të përfituesve të djeshëm materialë, politikë, e moralë - që i blenë këto përfitime me heshtjen a bëmat e veta -  nuk kanë hedhur asnjë hap për t'ia kthyer në forma të ndryshme shtetit të sotëm ose drejtpërdrejt viktimës, një pjesë të përfitimeve të atyre viteve. Kështu edhe qeveritë e sotme do të ndihmoheshin, nxiteshin, angazhoheshin e përgjegjësoheshin për të dëmshpërblyer viktimat e komunizmit dhe kjo cështje, megjithëse plagëhapur, të mbyllej..

Sa e madhe do të ishte humbja e sotme e "ishëve", në krahasim më vuajtjet e të përndjekurve të djeshëm? Asgjë, ose as që mund të llogaritet. Të zhbësh një padrejtësi nuk është kurre vonë - mbetet gjithmonë aktuale - por nuk është as edhe herët, sepse koha ikën, bashkë me 'të edhe ata që vuajtën, duke lënë të rënduar qiellin e brezit tjetër.

Dihet se shembja e "kullës" a kupolës komuniste në Shqipëri ishte më shumë rrjedhojë e vetëshkatërimit,  sesa e ndonjë sulmi të llojit "9/11" nga jashtë saj. Ishte thjesht dështim i një sistemi ekonomik që me kokëfortësi qëndroi deri në falimentim politik e moral. Në raste të tilla, në ekonomi, sipas ligjeve, të paktën në perëndim, një person a kompani që falimenton nuk ka të drejtë të zotërojë pronë a pasuri pa paguar më parë borxhet, shpenzimet a humbjet si rezultat i shpërdorimeve, që cuan në dështim. “Që të zotërosh, më parë nuk duhet të zotërosh”.(T.S. Eliot, East Coker)

Cuditërisht, menjëherë pas dështimit të shtetit komunist, në Shqipëri mbinë të pasurit e rinj. Dhe nga kush përbëhej shumica e kësaj shtrese? - nga funksionarët e djeshëm a të afërmit e tyre. Ligjet që parandalojnë shpërdoruesit në ekonominë kapitaliste për të bëre shpërdorime të tjera, nuk ekzistonin a nuk njiheshin në atë kohë, por kjo s'do të thotë që s'duhen njohur e ndoshta ushtruar ndaj përfituesve të djeshëm për të dëmshpërblyer a rimëkëmbur pjesën më të rrënuar nga regjimi i kaluar;  ish-përndjekurit.

Fushata ndërmerren për të ndihmuar viktimat e fatkeqësive natyrore, dhe me të drejtë, por asnjë hap zgjimi ndjeshmërie nuk është bërë për të ndihmuar viktimat e gabimeve të qëllimshme njerëzore. Kjo ndoshta sepse, njeriu  si qenie, rrallë i pranon gabimet e veta.